Foto’s Rafael Fabrés

 

RIO DE JANEIRO ‘Hier komt nooit iemand uit vrije wil naartoe’, zegt Julve Fernandes (66) terwijl hij met een flinke teug zijn glas bier leeg drinkt. ‘En dan nu ineens de paus, ik kan het nog steeds niet geloven.’ Fernandes zit in een café in Varginha, een sloppenwijk in het noorden van Rio de Janeiro. Vandaag brengt paus Francisco een bezoek aan deze favela, tot stomme verbazing van de inwoners. ‘Dit had niemand kunnen bedenken.’

Varginha is een sloppenwijk in Manguinhos, de ‘Gazastrook van Rio’. De buurt dankt zijn bijnaam aan de schietpartijen tussen politie, paramilitaire milities en drugsbendes waarbij jarenlang vrijwel dagelijks doden vielen. Sinds de wijk in januari is ‘gepacificeerd’, en een speciale politie-eenheid er 24 per dag post, hebben de bewoners minder last van verdwaalde kogels. De drugshandel gaat evenwel door maar gebeurt nu minder opzichtig.

‘Ik vind het prima dat hij komt, het is weer eens wat anders.’ Elizabeth Rosangela (20) zit voor haar huis te kletsen met haar buren. De protestantse Rosangela woont in de straat waar de paus doorheen zal lopen en wijst op het verse asfalt. ‘Ze hebben de afgelopen weken alle gaten in de weg opgevuld, de muren zijn geverfd en de gemeente komt iedere dag vegen.’ Ze trekt haar roze sport bh iets verder naar beneden zodat haar forse decolleté nog dieper wordt. ‘Het is voor het eerst dat de gemeente iets komt doen hier.’

Rosangela verwacht niet dat er structureel iets zal veranderen in Varginha. ‘Het is allemaal make-up, een toneelstukje voor de internationale pers.’ Ze loopt een smal steegje in en wijst op het afval en de rondscharrelende ratten. ‘Ze hebben alleen de hoofdstraat opgeknapt en het zou me niets verbazen als ze die nieuwe vuilnisbakken na afloop van het bezoek weer weghalen.’

Het is niet voor het eerst dat een paus een sloppenwijk bezoekt in Rio de Janeiro. In 1980 ging toenmalig paus Johannes Paulus II naar Vidigal, een wijk op een heuvel aan zee, met een schitterend uitzicht over het strand van Ipanema. De gemeente hoopte dat ook paus Francisco een van de toeristische sloppenwijken in de rijke zuidzone zou kiezen, maar de Jezuïet besloot anders en bezoekt een uitermate arm en lelijk deel van de stad.

‘Deze paus is anders dan alle anderen’, zegt Francisca Estevan da Costa. ‘Hij heeft echt hart voor de armen.’ De 86-jarige vrouw gaat iedere zondag naar de mis in de São Jeronimo Emiliano kapel, waar de paus zijn bezoek vandaag begint. Het is een onopvallend gebouw met nog geen zeventig zitplaatsen. Da Costa is ‘zielsgelukkig’ dat de paus deze ‘nederige plek’ met een bezoek vereert.

De hoogbejaarde vrouw zit in de deuropening van haar huis en kijkt geërgerd naar een jongen die op een motor heen en weer crost. ‘Dit bezoek is heel belangrijk voor me’, aldus Da Costa. Ze woont al bijna vijftig jaar in Varginha en heeft haar woonkamer volhangen met afbeeldingen van heiligen. ‘Het leven in deze stad is verschrikkelijk, misschien zorgt de paus ervoor dat alles beter wordt.’

Na het bezoek aan de kapel spreekt de paus de gelovigen toe op een klein voetbalveld, honderd meter verderop in de straat. Een kapot hek omheint het veldje waar kinderen baloefeningen doen. ‘Ik ben trots dat de paus voor Varginha heeft gekozen’, zegt Luis Carol (64), die met zijn fiets in de hand naar de kinderen staat te kijken. ‘Misschien dat zijn bezoek geluk brengt’, zegt hij. ‘Zodat binnenkort op ons voetbalveld een nieuwe Pele wordt ontdekt. Een Maradona mag ook, als de Argentijnse paus dat liever heeft.’

Het is vier uur ‘s middags en een drukte van belang in de straten van Varginha, waar de helft van de inwoners katholiek is en de andere helft protestants. Een vrouw hangt de was op aan een touw dat langs een blinde muur is gespannen. Bewoners zitten op de stoep voor hun huizen, kinderen klimmen op de daken en laten hun zelfgemaakte vliegers op.

In de hoofdstraat hangen puberjongens met gouden kettingen om hun nek tegen een auto. Uit een speaker klinkt krakerige funk carioca: ‘Schudt je billen, sneller, sneller’, schreeuwt de rapper over de  karakteristieke beats. De jongens roken wiet en staren naar twee peuters die een gans met kiezelstenen bekogelen. ‘De paus?’ Verveeld halen ze hun schouders op. ‘Als hij maar niet denkt dat ik ga bidden.’

Onder een afdak drinken meisjes van een jaar of veertien bier uit blik dat ze bij een winkeltje verderop hebben gekocht. ‘Het bier hier is op’, legt de bareigenaar uit. Met zijn vrienden speelt hij luidruchtig domino aan het tafeltje naast de meisjes. ‘Ik heb een nieuwe voorraad drank besteld’, zegt hij, zijn vrienden knikken goedkeurend. ‘De paus hoeft zich geen zorgen te maken, ik zorg er hoogstpersoonlijk voor dat hij donderdag een ijskoud biertje krijgt.’